Teşvik Uygulamaları Sosyal Sigorta Alanında Ne Kadar Etkili Oldu?

 2000'li yılların başından itibaren, özellikle sigorta prim yükünü hafifletmeye yönelik teşvik uygulamaları hız kazandı. Bu kapsamda 2012 yılı itibariyle halen daha uygulamada olan on farklı teşvik türü bulunuyor.

Teşvikler kapsamında toplam 8 milyon 439 bin 186 sigortalı için teşvikten yararlanıldı
2012 yılı Mayıs ayı itibariyle, SGK'nın ortaya koyduğu tabloya göre, bu teşvikler kapsamında toplam 8 milyon 439 bin 186 sigortalı için teşvikten yararlanıldı. 1 milyon 202 bin 230 işyeri de bu bağlamda teşvik kapsamında kaldı. Ancak bu rakamın belirlenmesinde elbette işyerlerinin farklı teşvikleri bir arada kullanması etkili oldu.
Teşvikler neticesinde devletten çıkan para, yani Hazine katkısı da 592 milyon TL'ye ulaştı. Bu rakam içerisinde en ağırlıklı yükü, özellikle 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çerçevesinde uygulamaya konan 5 puanlık sigorta prim indirimiyle ortaya çıkan Hazine katkısı çekti. Hazine'nin sırf bu teşvik için katlandığı parasal tutar 450 milyon TL. Yani, toplam Hazine katkısının yaklaşık yüzde 77'sini oluşturuyor. Yine 5510 sayılı Kanun'dan kaynaklanan teşviklerden yararlanan sigortalı sayısı 7 milyon 235 bin kişi. Bu rakam, teşvike konu sigortalı sayısının yüzde 85'ini oluşturuyor.

Ar - Ge teşviki çok önemli olmasına rağmen yeterince karşılık bulamamış durumda
Teşvik uygulamaları sonuçlarının ortaya koyduğu bazı gerçekler de var. Örnek olarak Ar - Ge teşviki çok önemli olmasına rağmen yeterince karşılık bulamamış durumda. Nitekim 5746 sayılı Kanun çerçevesinde yer alan bu teşvikten yararlanan işyeri sayısı sadece 1600. Bu teşvik ile işyerlerine sadece 7 milyon TL'lik Hazine katkısı yapılmış.
Bu teşvik ülkenin genel şartları çerçevesinde Ar - Ge merkezlerinde, teknoloji işletmelerinde ve diğer araştırmaya konulu her işletmede uygulanabilecek nitelikte. Bu teşvik uygulamasında bu işletmelerde çalışan personelin, bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı, her bir çalışan için beş yıl süreyle Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanıyor. Ayrıca yine bu teşvik kapsamında, sigorta primi işveren hissesi desteği uygulamasından, 31.12.2023 tarihine kadar uygulanmak üzere, kapsama giren her bir sigortalı için en fazla beş yıl süreyle yararlanılması mümkün.

Ar - Ge teşviki önemli olmakla beraber, uygulamada çok sık rastlanan bir teşvik olmadı. Elbette ülkedeki mevcut işletmeler içerisinde Ar - Ge esaslı çalışan işletme sayısının düşük olması bu sonucu ortaya çıkarıyor. Gelişmiş ülkelerde ise en çok rağbet gören teşvik uygulamaları bu ve benzeri teşvikler.

Özürlü teşvikinden yararlanan işyeri sayısı ve istihdam edilen özürlü sigortalı rakamları oldukça düşük
Bir diğer teşvik uygulaması ise özürlülere yönelik olanı. Bu teşvik 4857 sayılı İş Kanunu'nun 30. maddesinde düzenlenmiş. Bu madde kapsamında, engelli sigortalının çalıştırıldığı işyerinin özelliğine göre sigorta primine esas kazanç alt sınır üzerinden hesaplanan sigorta priminin işvereni ilgilendiren hissesinin %100'ü veya %50'si Hazine'ce karşılanıyor.

Yine bu madde kapsamında,

Özel sektöre ait;
- Korumalı işyerlerinde çalıştırılan özürlü sigortalılar ile aynı il içinde elli veya daha fazla işçi çalıştırılmasından dolayı yüzde üç oranında kontenjan dâhilinde çalıştırılması gereken her bir özürlü sigortalı için sigorta primi işveren hissesinin %100'ü,
 - Elli veya daha fazla sigortalı çalıştıran işverenlerin kontenjan fazlası olarak çalıştırdıkları özürlü sigortalılar ile yükümlü olmadıkları halde özürlü sigortalı çalıştıran işverenlerin çalıştırdıkları her bir özürlü sigortalı için sigorta primi işveren hissesinin %50'si Hazine'ce karşılanıyor.

Özürlü teşvikinden yararlanan işyerlerinde yaklaşık 46 bin özürlü için teşvik uygulaması yapılmış.
Özürlü teşvikinden yararlanan işyeri sayısı, SGK rakamlarına göre, 2012 yılı Mayıs ayı itibariyle 14 bin 761. Bu işyerlerinde yaklaşık 46 bin özürlü için Hazine payı yaklaşık 5 milyon TL olmuş.

İşsizlik ödeneği alan sigortalıların istihdam edilmesi halinde uygulanan teşvik de çok rağbet görmedi.

İşsizlik ödeneği alan sigortalıların istihdamı halinde uygulanan teşvik de uygulamada çok başarılı olamayan teşvikler arasında. Bu teşvik türünde, işsizlik ödeneği alan sigortalıların istihdam edilmesi halinde sigorta primine esas kazanç alt sınır üzerinden hesaplanan kısa vadeli sigorta priminin %1'i, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası ve Genel Sağlık Sigortası primlerinin işçi ve işveren payı kalan işsizlik ödeneği süresince İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanıyor.

Sigortalının;
-1.10.2009 veya sonraki bir tarihte işe alınmış olması,

- İşe giriş tarihi itibariyle işsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olması.

İşyerleri açısından;
- Sigortalının işe girdiği aydan önceki son altı aylık dönemde aylık prim ve hizmet belgelerinde bildirilen ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmış olması,

- İşsizlik ödeneği almaya hak kazanmış olan sigortalının, işsizlik ödeneği almaya hak kazanmadan önce son çalıştığı işyeri haricindeki bir işyerinde işe başlamış olması gerekiyor.

Kültür yatırımları ve girişimlerine ilişkin teşvikten sadece 13 işyeri yararlanmış.
Bir diğer teşvik de, kültür yatırımları ve girişimlerinin teşvikine ilişkin. Bu teşvik türünde de sadece 13 işyeri bu teşvikten faydalanmış. Bu işyerlerinde çalışma sadece 412 sigortalı için teşvik uygulanmış. Bu da oldukça düşük bir rakama işaret ediyor.

-'Kültür Yatırım Belgesi' almış olan işyerlerinde fiilen çalışan sigortalıların prime esas kazançları üzerinden hesaplan sigorta primi işveren hissesinin üç yılı aşmamak üzere %50'si,

-Kültür Girişim Belgesi' almış işyerlerinde fiilen çalışan sigortalıların ise prime esas kazançları üzerinden hesaplan sigorta primi işveren hissesinin yedi yılı aşmamak üzere %25'i, Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesine konulan ödenekten karşılanıyor.
Sonuç olarak uygulamada olan teşvikler içerisinde fonksiyonelliği olmayan ve yararlanma seviyesi oldukça düşük olan teşvikler var. Bu teşviklerin yeniden değerlendirilerek, kapsama alanlarının arttırılmasına yönelik çalışmaların kısa sürede tamamlanması gerekli.

(Kaynak: Dünya Gazetesi | 04.10.2012)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.