Yeni Yıpranma Hakkında Artılar Eksiler / Şevket Tezel

 Sosyal güvenlik sistemimiz hoyrat ve fırsatçı müdahalelerle ne kadar çapraşık hale getirilmişse yıpranma hakkı da o kadar çapraşık hale getirilmişti ve hala da getirilmeye devam ediliyor.

Ekim 2008’den Önceki Yıpranma Hakkı
5510 sayılı Kanundan önce Emekli Sandığı iştirakçilerine tanınan fiili hizmet süresi zammı içeriğinde hem gün sayısı hem de sigortalılık süresini birlikte taşıyordu. Başta polisler, askerler, radyoiyonizan işlerde çalışan memurlar olmak üzere geniş bir kesim yıpratıcı işlerdeki çalışmalarına orantılı olarak her bir yıla 3 ay olmak üzere fiili hizmet süresi kazanıyor ve kazandıkları bu süreler 23.05.2002 tarihi itibariyle kadınlar için 20 erkekler için 25 yılı doldurmalarına kalan süreye etkisi bakımından tabi olunan yaşı aşağıya çekerken totaldeki FHZ’leri miktarında ayrıca tespit edilen yaştan ikinci bir indirim sağlıyordu. Burada 3600 gün gibi bir asgari görev süresi aranmadığından yedeksubaylar dahi bu haktan Emekli Sandığı’ndan emekli olacaksa tam olarak diğer kurumlardan emekli olacaksa kısmen yararlanabiliyorlardı.

506 sayılı Kanundan gelen ve adına itibari hizmet süresi denen ama aslında ilave sigortalılık süresi tabirinin daha uygun olduğu yıpranma hakkı ise sarı basın kartlı gazeteciler, matbaacılar, gemi adamları, azot ve gübre sanayii işyerlerindeki kimi çalışanlar başta olmak üzere ayrı bir yıpranma hakkını temsil ediyordu. Bu hakta fiili hizmet süresinden farklı olarak gün sayısı eklenmiyor sadece sigortalılık süresi 23.05.2002 tarihindeki miktarının yüzde 25’i ölçüsünde geri çekilerek çoğunlukla yaştan indirim sağlanmış oluyor, total itibari hizmet süresi miktarınca da yine yüzde 25 oranında ayrıca tespit edilen yaştan ikinci bir indirim yapılıyordu.

Yıpranma Hakkında Son Durum
506 sayılı yasa kapsamında sağlanan bu itibari hizmet sürelerinden yararlanmak için gerekli bu kapsamda geçmiş asgari 3 bin 600 gün hizmet süresi şartı 01.10.2008 tarihinden itibaren 506 sayılı yasa kapsamındaki itibari hizmet sürelerine son verildiğinden dolayı kaldırılmıştı. 6385 sayılı Kanunla bu kesimden sadece gazetecilere yıpranma hakkı 5510 sayılı Kanun kapsamındaki fiili hizmet süresi uygulaması kapsamında tanınmış bulunuyor.

Aynı isimde bile olsa 5434 sayılı Emekli Sandığı kanunu kapsamındaki fiili hizmet süreleri ile 5510 sayılı Kanun kapsamındaki fiili hizmet süresi uygulamasının farklı olması, 506 sayılı Yasa kapsamındaki itibari hizmet süresi uygulamasının ise daha da farklı olması karşısında bir kesime iki kanun kapsamında yıpranma hakkı tanınması detaylarda soru işaretlerine neden olmuştu.

Bu konuda SGK çıkarttığı 2013/11 sayılı Genelge ile soru işaretlerini cevaplandırmış oldu ve bizce olumlu bir yaklaşım da gösterdi. Nitekim gazeteciler için yıpranma hakkının 5510 sayılı Kanunla 01.10.2008 tarihinden itibaren kaldırılmasıyla aranmayan en az 3 bin 600 gün çalışma kuralı bu hak yeni kanunla verildi diye tekrar aranmaya başlanmayacak. Örneğin 01.10.2008 öncesinde 3000 2A günü bulunan bir gazeteci yine 506 sayılı kanun kapsamındaki bu günlerinden faydalanabilecek. Hem sigortalılık süresine eklenme hem de yaştan indirim bakımından işe yaramış olacak. Ancak 01.10.2008 sonrasından itibaren tanınan fiili hizmet süresi kapsamında yaştan indirim hakkı tanınması için 3600 gün aranacak ve hatta bu sürenin temininde 01.10.2008 tarihinden önceki itibari hizmet süresi kapsamındaki süreleri de dikkate alınacak. Bu durum SGK’nın en azından bu konudaki olumlu yaklaşımını gösteriyor. Nitekim örnekteki kişinin 01.10.2008 sonrasında 600 gün gazetecilik çalışması varsa bu 150 günü gün sayısına eklenecek ve bunun yarısı olan 75 gün de ayrıca yaştan indirilecek. Bu durumda gerek 5434 sayılı yasa kapsamında eski fiili hizmet zammı ve gerekse 506 sayılı Yasa kapsamında itibari hizmet süresi hakkı bulunanlar için sırf 2008 sonrası için de en az 3 bin 600 gün şartı aranmayacak.

Gazeteciler Kar-Zarar Hesabı Yapmalı
Gazeteciler bakımından 01.10.2008 – 01.03.2013 tarihleri arasındaki sürenin fiili hizmet zammı primlerini kendileri yatıracağından hizmet süresi ve emeklilik tarihine etkisi bakımından bu konuda detaylı bir hesap yapmaları ve bir kar-zarar tablosu çıkarmalarında yarar bulunuyor. Örneğin, gazeteciliğe 2007'den sonra başlamış ve emekliliğine 01.10.2008 tarihi itibariyle 10 yıldan az kalmış olan gazeteciler için bu rakamı ödemek hiç avantajlı olmayacak, zira gazetecilikte en az 3600 günü dolduramayacağı için yıpranma yönünden faydasını göremeyecek.

Getirinin gazetecilere bakan yönü bu, ama diğer yanına gelince ülkede çalışma bakımından bir zenci-beyaz ayrımını andıran uygulama farklılığı gibi yeni bir imtiyazın doğacak olması. Hem pirinç tanesi sayma gibi zor hem de ayrımcılık kokan bir uygulama olacak. Şöyle ki itfaiyeci yangınla uğraştığı saatler dışında, radyoiyonizan işlerde çalışanlar, cıva sanayi, alüminyum sanayi, çimento sanayi, kurşun ve arsenik sanayi, asit üretim atölyeleri gibi işyerlerinde bilfiil bu işlerde çalışanlar yine bilfiil bu işleri yaptıkları süreye göre fiili hizmet zammına hak kazanacaklar. Sözgelimi tatil günlerinde, bayram günleri gibi sürelerde bilfiil çalışmadıkları için bu günler için fiili hizmet zammına hak kazanamayacaklar. Askerler, polisler, MİT çalışanları ve milletvekilleri ile dışarıdan atanan bakanlar tatil – çalışma günü ayırt etmeksizin bu hakka sahip olacaklar. Milletvekilleri ve dışarıdan atanan bakanlar burada da statülerini göstererek asker, polis ve MİT çalışanları FHZ’lerinin ancak yarısını yaştan indirtebilirken bunlar fiili hizmet zamlarının tümünü yaştan indirebilecekler.

Yasa En Çok Yıpranan Milletvekili Diyor
Son değişiklikten sonra 5510 sayılı Yasaya yıpranma hakkı açısından bakınca “Çalışma bakımından demek ki en çok yıpratıcı işleri yapanlar milletvekilleri imiş” (!) sonucu çıkıyor. Üstüne üstlük milletvekili, asker, polis ve MİT çalışanlarının dışındaki FHZ’ye tabi çalışanlar için fiili hizmet zammı sürelerini hesaplamak da kâğıt kalemsiz yapılamayacak ve adeta parmak hesabıyla tek tek günler sayılarak hesaplanabilecek. Hele itfaiyecilerin fiili hizmet zamlarını hesaplamak müdahale edilen yangın sayı ve süresine bağlı olduğundan tamamen arızi olarak hesaplanabilecek.

(Kaynak: Alitezel.com | 11.03.2013)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.